Historia
Powstanie Nowej Dęby było ściśle związane z
założeniem na terenach Puszczy Sandomierskiej Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Wtedy to właśnie postanowiono wybudować w niewielkiej wsi Dęba wytwórnie
amunicji nr 3. Jej budowniczym i pierwszym dyrektorem był płk Jan Szypowski,
wcześniejszy wicedyrektor Wytwórni Amunicji nr 2 w Skarżysku-Kamiennej. Wpływ na
decyzję miał właśnie istniejący w pobliżu poligon wojskowy, na którym można było
przeprowadzać próby z amunicją, oraz bliskość zakładów przemysłu metalowego i
chemicznego. Pieniądze na budowę fabryki pochodziły z francuskiej pożyczki
zbrojeniowej. W 1938 roku rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego dla
przybywających z różnych stron Polski fachowców, głównie kadry technicznej.
Oprócz infrastruktury technicznej powstało osiedle mieszkaniowe, szkoła,
szpital, stołówka oraz basen kąpielowy o wymiarze 50 m.
Po wybuchu II wojny światowej Dębę zajęli Niemcy, którzy dostosowali fabrykę do
swoich celów. Na terenach dębskiego poligonu wraz ze swoimi żołnierzami ćwiczyła
armia generała Paulusa, bezpośrednio przygotowująca wyprawę na Związek
Radziecki. Tematem spornym jest, czy sam Paulus w ogóle w Dębie się pojawił.
Badania przeprowadzone w Archiwum Bundesarchiv-Militärarchiv we Fryburgu
Bryzgowijskim w 2008 roku, ostatecznie wykazały, że gen. Friedrich Paulus nigdy
na terenie Dęby nie przebywał. 29 lipca 1944 roku Dęba została wyzwolona spod
okupacji niemieckiej przez oddziały radzieckie (ku czci poległych w walkach na
pl. Zwycięstwa ustawiono po wojnie pomnik - czołg).
Po wojnie fabryka została odbudowana i przekształcona w przedsiębiorstwo
państwowe o nazwie Zakłady Metalowe DEZAMET. Wtedy właśnie nastąpił największy
rozwój tego zakładu oraz miejscowości. Zakłady Metalowe obok wyrobów
zbrojeniowych produkowały żelazka, gofrownice, silniki motocyklowe, motorowerowe
i łodziowe. W 1957 roku powstał drugi ważny zakład – Spółdzielnia Inwalidów
„Zjednoczenie”, która na stałe związała się z miastem, pełniąc również ważną
rolę społeczną, jaką jest integracja osób niepełnosprawnych z resztą mieszkańców
miasta. Nadanie praw miejskich Dębie miało miejsce 31 grudnia 1961 roku. Wtedy
też zmieniono nazwę na Nowa Dęba. Obecnie jedna z ulic Nowej Dęby oraz Ośrodek
Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych noszą imię płk. Jana Szypowskiego
(„Leśnika”).